ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ- ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΈΤΟΥΣ 2011-2012

Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996), αποφασίσαμε να εκπονήσουμε δύο προγράμματα:

Α.   Πολιτιστικό πρόγραμμα για τον Μικρό Ναυτίλο του Οδυσσέα Ελύτη 

       Υπεύθυνοι καθηγητές: Βαγγέλης Αδάμος, Σταυρούλα Μαυρομματίδου

Στόχος του προγράμματος ήταν να μελετηθεί η ενότητα «Ο ταξιδιωτικός σάκος» από τον «Μικρό Ναυτίλο» του Οδυσσέα Ελύτη.

 Έγινε αρχικά μια γενική εισαγωγή στην εργοβιογραφία του ποιητή καθώς και στο συγκεκριμένο έργο, όπου καταδείχτηκαν οι διαφορετικές και πρωτότυπες φόρμες που χρησιμοποιεί στην ποίησή του. Από αυτές χρησιμοποιήθηκε ένα ποίημα σε κεφαλαιογράμματη γραφή, χωρίς στίξη, το οποίο ανέλαβε μία ομάδα (η όγδοη) να μεταγράψει· έγιναν τρεις καταγραφές, με διαφορετική στίξη κάθε φορά, οπότε τα παιδιά αυτενέργησαν και διαπίστωσαν ότι η καταγραφή αυτή ισοδυναμεί με ερμηνεία! Τα υπόλοιπα παιδιά μοιράστηκαν σε επτά ομάδες και μελέτησαν ένα θεματικό πεδίο. 

Προηγήθηκε μια κατάταξη του υλικού που βρίσκεται μέσα στον «ταξιδιωτικό σάκο» και με βάση αυτήν προέκυψαν οι ακόλουθες ομάδες:

·    ΑΡΧΑΙΑ ΤΕΧΝΗ

·    ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ - ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ

·    ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΤΕΧΝΗ (ΦΩΒΙΣΜΟΣ, ΚΥΒΙΣΜΟΣ, ΝΤΑΝΤΑΪΣΜΟΣ, ΕΞΠΡΕΣΣΙΟΝΙΣΜΟΣ)

·    ΑΡΧΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ - ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

·    ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΑΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ – ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ - ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

·    ΜΟΥΣΙΚΗ

·    ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι το συγκεκριμένο πολιτιστικό πρόγραμμα, λόγω του όγκου του υλικού και των πληροφοριών που έπρεπε να συλλεχθούν, ζήτησε και έλαβε τη συνεργασία του παράλληλου περιβαλλοντικού προγράμματος για τον Οδυσσέα Ελύτη. Οι μαθητές συνέλεξαν υλικό και κάθε φορά οι συναντήσεις μας ακολουθούσαν τη ροή των πληροφοριών που προσέφερε κάθε ομάδα. Όταν τελείωσε η έρευνα, διαπιστώθηκε ότι έλειπαν κάποια στοιχεία, τα οποία δεν κατέστη δυνατόν να ταυτιστούν, καθώς απαιτούνταν εξειδικευμένη έρευνα σε κάποια πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη (αρχαία αιγυπτιακή τέχνη, ετρουσκική τέχνη και μοντέρνα τέχνη). Με το υλικό που διέθεταν οι ομάδες ήδη πολύ μεγάλο -  και με τη συνεργασία των υπευθύνων καθηγητών, ξεκίνησε η σύνθεση μιας παρουσίασης σε ppt, λίγο πριν από την εκπαιδευτική εκδρομή στη Λευκάδα και τα Ιωάννινα.

Στην εκδρομή τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν τον ΚΠΕ Αράχθου, μένοντας ικανοποιημένα από την ωραία παρουσίαση και τα τρία Μουσεία (Φάρων, Αλιείας και Φυσικής ιστορίας). 










Στη Λευκάδα επισκέφθηκαν το Αρχαιολογικό Μουσείο, τη συλλογή μεταβυζαντινών εικόνων της Μονής της Παναγίας Φανερωμένης, τη Δημοτική Βιβλιοθήκη (όπου εκτίθεται  και συλλογή  βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων), στην οποία παρακολούθησαν ένα πρόγραμμα καθ’ ομάδας σχετικά με τη λειτουργία μιας Βιβλιοθήκης και στην οποία ενημερώθηκαν για τις πνευματικές προσωπικότητες του νησιού.

 Επίσης, επισκέφθηκαν στη Δημοτική Πινακοθήκη, όπου ήρθαν σε επαφή με τη νεότερη και σύγχρονη τέχνη και όπου μας περίμενε μια έκπληξη: η τοπική κοινωνία ενημερώθηκε για την παρουσία μας στο νησί, οπότε υπήρξε δημοσιογραφική κάλυψη για την επίσκεψή μας στην Πινακοθήκη (εφημερίδα «τα ΝΕΑ της Λευκάδας», φ. 1178, παρασκευή 30 Μαρτίου 2012, σελ. 18)! Στα Ιωάννινα επισκεφτήκαμε το Δημοτικό Μουσείο, το Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων και το Βυζαντινό Μουσείο.

Βασικός παιδαγωγικός στόχος του προγράμματος ήταν η επαφή με το έργο του Ελύτη, τον οποίο θελήσαμε να τιμήσουμε για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Επίσης, στόχος ήταν να μάθουν να ερευνούν όσα υπαινίσσεται ένας ποιητής σε επίπεδο πολιτισμικό και να διαπιστώνουν τις επιρροές που έχει δεχτεί από άλλους λογοτέχνες και από άλλους πολιτισμούς.

 Στην περίπτωση του Ελύτη και του Μικρού ναυτίλου» το εγχείρημα αυτό ήταν δύσκολο και εύκολο συγχρόνως. Δύσκολο, γιατί η θησαυριστική λογική με την οποία δουλέψαμε το πρόγραμμα κατέληξε σε έναν μεγάλο όγκο πληροφοριών· δεν είναι μόνο οι αναφορές από τη διαχρονία του ελληνικού και ευρωπαϊκού πολιτισμού που έπρεπε να ταυτιστούν, αλλά και η ενημέρωση των μαθητών για κάθε ένα θέμα ή έργο ξεχωριστά: από τον  Ρωμανό το μελωδό ή τον Αρχίλοχο έως τον Juan Gris από τους ομηρικούς στίχους έως τους στίχους του Eluard και τη μουσική του Θεοδωράκη η απόσταση είναι μεγάλη. Αλλά το όλο εγχείρημα ήταν και εύκολο: ο ίδιος ο Ελύτης στον «ταξιδιωτικό σάκο» μας αποκάλυψε τις πνευματικές αποσκευές του.

Τα παιδιά στην τελευταία συνάντηση μάς αποκάλυψαν ότι το πρόγραμμα χρειαζόταν άλλους τόσους μήνες για να μπορέσουμε να εντοπίσουμε κάθε λεπτομέρεια και για να γνωρίσουμε, έστω επιφανειακά, τα ονόματα και τα έργα που αναφέρονται στον «ταξιδιωτικό σάκο»! Η παρουσίαση του προγράμματος μαζί με τα άλλα προγράμματα ήταν επιτυχημένη και τα παιδιά χάρηκαν τις λέξεις, τα χρώματα και τις μουσικές!

Β. Περιβαλλοντικό πρόγραμμα για τις αισθήσεις, τα χρώματα, τα αρώματα στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη

Υπεύθυνοι καθηγητές: Σταυρούλα Μαυρομματίδου, Βαγγέλης Αδάμος

Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996), αποφασίσαμε να εκπονήσουμε ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα, ανιχνεύοντας τις εικόνες του φυσικού και ανθρωπογενούς χώρου και τη λειτουργία των αισθήσεων στην ποιητική του Ελύτη. Επιπλέον θέλαμε να εξετάσουμε το ρόλο των χρωμάτων στο έργο του, αλλά και τη ζωή μας γενικότερα. Αλλά βασικότερος στόχος μας ήταν, αφού απολαύσουμε την εικονοπλαστική φαντασία και το πλούσιο αίσθημα του ρυθμού των ποιημάτων του, να αγαπήσουμε το περιβάλλον, να επιδοθούμε σε φυσιολατρικές δραστηριότητες, να έρθουμε σε έμπρακτη επαφή με την φύση και να αναπτύξουμε οικολογική συνείδηση.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή…

Προκειμένου να υλοποιήσουμε το περιβαλλοντικό μας πρόγραμμα, συναντηθήκαμε μαθητές και υπεύθυνοι καθηγητές στον χώρο του σχολείου και συζητήσαμε για το θέμα και τον τρόπο εργασίας των παιδιών. Χωριστήκαμε σε ομάδες, έγινε ανάθεση καθηκόντων και ορίστηκε κάποιος συντονιστής. Επιπλέον αναρτήσαμε αναγκαίο υλικό (που αφορούσε στο σύνολο των προγραμμάτων του σχολείου) στον πίνακα ανακοινώσεων.

 Σύντομα ξεκίνησε η δράση των ομάδων. Κάποιοι μαθητές ανέλαβαν να βρουν πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Οδυσσέα Ελύτη στο διαδίκτυο, ενώ άλλοι επισκέφτηκαν τη σχολική βιβλιοθήκη με στόχο την εύρεση ποιημάτων του με φυσιολατρικό περιεχόμενο. Ένα μέρος των παιδιών μάλιστα επισκέφτηκε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας για να συγκεντρώσει ποιήματα και άλλων ποιητών σχετικών με τη φύση και να προβεί σε συγκριτική μελέτη. Τέλος κάποιοι ανέλαβαν να βρουν φωτογραφίες του Ελύτη, να διαβάσουν άρθρα από περιοδικά που αναφέρονται στον ποιητή και να φωτοτυπήσουν ποιητικά του κείμενα που περιλαμβάνονται στα σχολικά εγχειρίδια (κυρίως στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας) και των τριών τάξεων Γυμνασίου- Λυκείου.

Επειδή όμως θέλαμε να εξετάσουμε πόσο γνωρίζουν και οι υπόλοιποι μαθητές για τη ζωή και το έργο του ποιητή, συντάξαμε ερωτηματολόγια τα οποία διανείμαμε στο Λύκειο και την Γ Τάξη του Γυμνασίου, τα οποία και επεξεργαστήκαμε.

Τα μη ικανοποιητικά αποτελέσματα, μας οδήγησαν στην παρουσίαση ενός ppt και dvd για το βίο και τις ποιητικές συλλογές του Ελύτη, που ενθουσίασαν τα παιδιά.

Έχοντας ήδη αρχίσει να ανακαλύπτουμε την αξία της νεότερης ποίησης, απαγγείλαμε ποιήματα του Οδυσσέα Αλεπουδέλλη (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα), κάποια από τα οποία και βιντεοσκοπήσαμε, τα συγκρίναμε με ποιήματα άλλων ομοτέχνων του (προγενέστερων ή μεταγενέστερων) και συζητήσαμε για την αξία των χρωμάτων όχι μόνο στο ποιητικό του έργο, αλλά και τη ζωή μας.

Στη συνέχεια επιδοθήκαμε σε απλές και ευχάριστες δραστηριότητες. Καταγράψαμε όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις σχετικές με το φυσικό περιβάλλον, σκεφτήκαμε αθλήματα που συνδέονται με τη φύση, κάναμε παιχνίδια αντιθέτων (π.χ. φυτεύω # κόβω λουλούδια). Συντάξαμε δικά μας σταυρόλεξα- ακροστιχίδες, φτιάξαμε σελιδοδείκτες, ζωγραφίσαμε και συγγράψαμε δικά μας ποιήματα με θέμα τη φύση. Γίναμε έτσι και εμείς μικροί δημιουργοί, όπως ο Ελύτης!

Επιπλέον καταγράψαμε παροιμίες και στίχους δημοτικών τραγουδιών που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον και βρήκαμε πίνακες ζωγραφικής και φωτογραφικό υλικό με την ίδια θεματολογία. Συν τοις άλλοις, αριθμήσαμε 10+1 λόγους για τους οποίους πρέπει να επισκεφτεί κανείς την Ελλάδα μας (στηριγμένοι πρωτίστως στις φυσικές ομορφιές της).

Η δράση μας όμως δε σταμάτησε εδώ. Σε συνδυασμό με το μάθημα της τεχνολογίας προχωρήσαμε σε κάποιες κατασκευές, ενώ με τη συνδρομή των εικαστικών ομορφύναμε το σχολείο μας με ζωγραφική πουλιών στον τοίχο.

Τότε πραγματοποιήσαμε την περιβαλλοντική μας εκδρομή στα Γιάννενα και τη Λευκάδα, που μας έφερε σε ακόμα μεγαλύτερη επαφή με το φυσικό περιβάλλον. Πρώτα από όλα επισκεφτήκαμε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ) Αράχθου στην Άρτα, όπου έγινε εκτενής συζήτηση για το λιμάνι και το φάρο της Κόπραινας, τα ποτάμια του Αράχθου και του Λούρου, ενώ παρακολουθήσαμε και το βίντεο του Σταύρου Ιωάννου για τον Αμβρακικό (και τους αργυροπελεκάνους!)

Επιπλέον επισκεφτήκαμε τα μουσεία Αλιείας και Φυσικής Ιστορίας με τα εξαιρετικά τους εκθέματα, περπατήσαμε προς το Φάρο, και θαυμάσαμε τη γύρω περιοχή χρησιμοποιώντας ακόμα και το τηλεσκόπιο!!!

Στη συνέχεια, αφού περάσαμε από το ιστορικό Γεφύρι της Άρτας, μετά από μια θαυμάσια διαδρομή (με πολλές πορτοκαλιές), φτάσαμε στο πανέμορφο νησί της Λευκάδας. Εκεί επισκεφτήκαμε την πινακοθήκη (με πάμπολλους πίνακες ζωγραφικής για το φυσικό περιβάλλον) και τη Βιβλιοθήκη, ενώ ήρθαμε σε επαφή με τα ζώα στο Ζωολογικό κήπο της Ιεράς Μονής Παναγίας Φανερωμένης.

Παράλληλα παίξαμε, διασκεδάσαμε, αναπαυτήκαμε στη φύση και θαυμάσαμε το όμορφο νησί του Αριστοτέλη Ωνάση, το Σκορπιό, από το κοσμοπολίτικο Νυδρί.

Αλλά και στα Γιάννενα, περπατήσαμε δίπλα στη Λίμνη Παμβώτιδα, ενθουσιαστήκαμε με την επίσκεψη στο Νησάκι, χαρήκαμε τόσο τον ήλιο, όσο και το υγρό στοιχείο.

Τέλος η επίσκεψη στο Μέτσοβο, με τα παραδοσιακά σπίτια, τα ψηλά βουνά και ένα τοπίο εξαιρετικής ομορφιάς, έκλεισε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την εκδρομή μας.

Όλη αυτή η δραστηριότητα μας ενθουσίασε και μας βοήθησε να συνειδητοποιήσουμε με ευχάριστο τρόπο την αξία και την ομορφιά της φύσης. Παράλληλα προβληματιστήκαμε γιατί οι άνθρωποι να μολύνουν το φυσικό περιβάλλον και τι μπορεί να γίνει ώστε  αυτό να προστατευτεί.

Προκειμένου λοιπόν να συνδράμουμε κι εμείς σε αυτήν την προσπάθεια, αποφασίσαμε να τοποθετήσουμε περισσότερους κάδους στο σχολείο, να προχωρήσουμε σε ανακύκλωση του χαρτιού και να συντάξουμε έναν οικολογικό κώδικα, με την υπόσχεση να τον τηρούμε όλοι.

Η περιβαλλοντική μας δράση ολοκληρώθηκε με αρθρογραφία τόσο στη Λευκαδίτικη όσο και την τοπική εφημερίδα, και προβολή των δραστηριοτήτων μας στο σχολείο μας. 

Σε μία εποχή ανταγωνισμού και μειωμένης ευαισθησίας, οι μαθητές εργάστηκαν ομαδικά και ανέπτυξαν συναισθήματα συνεργασίας και δημιουργικότητας. Απόλαυσαν την όλη διαδικασία και ένιωσαν παραγωγικοί και υπερήφανοι για το αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους. Ακόμα, εξοικειώθηκαν με τον ποιητικό κόσμο του Οδυσσέα Ελύτη και θαύμασαν τα εκφραστικά του μέσα, τα οποία τον διαφοροποιούν από άλλους ομοτέχνους του, χωρίς κούραση, αλλά με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο.

Επιπλέον απόλαυσαν το φυσικό τοπίο, ήρθαν σε έμπρακτη επαφή με τη φύση με την ανάπτυξη φυσιολατρικών δραστηριοτήτων και αξιοποίησαν πιο δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους. Τέλος, από τη δράση τους παραδειγματίστηκαν και οι συμμαθητές τους, που έμαθαν να προστατεύουν το φυσικό περιβάλλον, ενώ παράλληλα ευαισθητοποιήθηκε η κοινή γνώμη του τόπου τους.  

Το "χρονικό" του προγράμματός μας θα το βρείτε σε μορφή video εδώ.