Ο Εαυτός και οι Άλλοι

Πώς απαντάμε στο ερώτημα ποιος είμαι; πώς βλέπουμε εμείς τον εαυτό μας;   πώς βλέπουμε εμείς τους άλλους;

Η ανάγκη να προβάλλουμε να δείξουμε τον εαυτό μας είναι διαχρονική.

Σημαντικό είναι να κατανοήσουμε ότι ανάλογα  με το κοινωνικό πλαίσιο κάποια κομμάτια του εαυτού είναι πιο φανερά αλλά αποσιωπούνται αλλάζουν τα ενδύματα

Οι νέοι σήμερα ασχολούνται με τις ώρες με το διαδίκτυο και προβάλλουν τον εαυτό τους , φτιάχνουν τον ψηφιακό εαυτό τους. Το  Facebook Twitter μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως ονομάζονται δεν είναι τόσο κοινωνικής δικτύωσης αλλά είναι μια κοινωνική κατασκευή κάτω από την ανάγκη των νέων να προβάλλουν τον εαυτό τους. Μέσα εκεί τοποθετούν φωτογραφίες προβάλλουν απόψεις, σκέψεις  ενδιαφέρονται φίλους προτιμήσεις μουσική για να δείξουν πόσο διαφορετικοί είναι Και σήμερα οι νέοι ασχολούνται με την προβολή και πολλοί δεν μπορούν να νοηθούν να μην προβάλουν τον εαυτό τους μέσα από αυτά τα μέσα. Αυτή η τάση είναι κοινωνικά κατασκευασμένη Δημιουργήθηκε με τη συμβολή της τεχνολογίας αλλά είναι κοινωνικά κατασκευασμένη, χρησιμοποιώντας την ανάγκη μας να προβληθούμε.

Για να δούμε όμως πώς εμείς κατασκευάζουμε την προβολή του εαυτού μας;

Άσκηση

 Να βρείτε πέντε λέξεις που περιγράφουν όσο γίνεται πιο ολοκληρωμένα τον εαυτό σας. Μπορείτε να τις γράψετε ή να τις σκεφτείτε έχετε ένα λεπτό να το κάνετε αυτό

Βάζουμε λοιπόν ουσιαστικά επίθετα που μας προσδιορίζουνε και αμς περιγράφουνε όσο μπορούν πιο αντικειμενικά πιστεύουμε εμείς. Ακόμα και ο τρόπος που περιγράφεις τον εαυτό σου σε αυτοπροσδιορίζει. Για παράδειγμα αν βρίσκεις ωραία πράγματα μπορεί να σε χαρακτηρίσουν Νάρκισσο, με θετική αυτοεκτίμηση.

Τι είδαμε λοιπόν μέσα από αυτή την άσκηση ότι χρησιμοποιούμε υπάρχουσες κατηγορίες. Χρησιμοποιούμε εκφράσεις και έννοιες ανάλογα με το πλαίσιο που μας ζητείται να κάνουμε την περιγραφή και τι πρέπει να τονιστεί περισσότερο να δοθεί έμφαση να προβληθεί από την προσωπικότητα μας. Άρα τις έννοιες που χρησιμοποιούμε γίνονται κτήμα μας τις αναπαράγουμε μέσα από την επικοινωνία και τις μεταφέρουμε και στους άλλους.

Ας δούμε κάποιους από τους τρόπους που χρησιμοποιούμε για να απαντήσουμε στο ερώτημα ποιος είμαι;

1. Απαντάμε με το όνομά μας,  μας αυτοπροσδιορίζει μας δίνεται από τη γέννησή μας δεν το επιλέγουμε.
2. Προβαλλόμαστε με την εμφάνισή μας Η εμφάνισή μας εξαρτάται από αυτό που πιστεύουμε ότι είμαστε Προβάλλουμε τα δυνατά μας σημεία μέσα από το ντύσιμο την εξωτερική μας εμφάνιση Η εμφάνιση είναι γονεικά προσδιορισμένη από τους γονείς μας (χρώμα ματιών ύψος χρώμα δέρματος κλπ) όμως προσαρμοζόμαστε και σε αυτά που μας επιβάλλει η κοινωνία μέσα από τη μόδα της κάθε εποχής για να γίνουμε αρεστοί. Αν δεν ακολουθούμε τους κοινωνικούς κανόνες έρχεται και πάλι η κοινωνία και μας λέει πώς πρέπει να νιώθουμε γι αυτό πώς μας βλέπουν οι άλλοι και πώς βλέπουμε εμείς τον εαυτό μας. Η εμφάνιση είναι κοινωνικά προσαρμοσμένο. Ο κοινωνικός συντονισμός όμως αναφέρει ότι πρέπει να εξετάσουμε το αυτονόητο
3. Προβαλλόμαστε μέσα από την βιολογική μας διαφορά (άνδρας γυναίκα) Υπάρχουν βιολογικές διαφορές όμως γιατί πρέπει να έχουν δομηθεί όλα πάνω σε αυτές τις διαφορές του άνδρα και τις γυναίκας.  Αυτή η διαφοροποίηση είναι κοινωνικά κατασκευασμένη στην υπερβολή της. Γιατί ενώ μοιάζουμε να εστιάζουμε στις διαφορές μας και να τις μεγεθύνουμε ; Τα δύο φύλα διαφοροποιούνται σε πολλά θέματα αλλά συμπίπτουν και σε πολλά Ο κοινωνικός συντονισμός προσπαθεί να βρει τις ομοιότητες ανάμεσα στα δύο φύλα.
4. Προσδιοριζόμαστε μέσα από την προσωπικότητα μας τον χαρακτήρα μας Τα χαρακτηριστικά που δίνουμε για τον εαυτό μας είναι πάγια και αμετάβλητα όμως όλα αυτά τα χαρακτηριστικά θα ήταν άχρηστα αν βρισκόμασταν σε ένα νησί απομονωμένοι όπου δεν υπάρχει άλλοι άνθρωποι Είμαστε με χαρακτηριστικά  μέσα από την συνδιαλλαγή μας με άλλους ανθρώπους τη σύγκρισή  με αυτούς

Θα σας δείξω έξι προσωπογραφίες του Βαν Γκογκ όπως ο ίδιος είδε τον εαυτό του και τον απέδωσε

Οι έννοιες που μας δίνονται μέσα από τη γλώσσα περιπλέκονται και ο τρόπος που βλέπουμε την προσωπικότητα μας είναι σχετικός.

5. Ξεχωρίζουμε μέσα από το DNA
6. Ξεχωρίζουμε με τη φωνή μας
7. Ξεχωρίζουμε από το ντύσιμό μας που επηρεάζεται από τη μόδα, την κοινωνία, τον πολιτισμό την θρησκευτική ταυτότητα. Κάτι που στο παρελθόν να μην ήταν δεδομένο να το φοράμε με την αλλαγή αυτής μπορεί να το φορέσουμε   Τα ρούχα μας λοιπόν είναι κοινωνικές κατασκευές
8. Ξεχωρίζουμε από τις απόψεις μας Η ίδια η λέξη άποψη εμπεριέχει σχετικότητα και μεταβλητότητα των πραγμάτων
9. Πολλές φορές αναπροσδιοριζόμαστε με το ζώδιο μας αστρικού κύκλου
10. Προσδιοριζόμαστε με το παρελθόν μας ακόμα και αν θεωρούμε ότι το έχουμε αλλάξει
11. Χαρακτηριζόμαστε από τα στερεότυπά μας 

Με τα ζώδια βάζουμε τον εαυτό μας και τους άλλους σε κατηγορίες που δε υφίστανται στην πραγματικότητα. Πρέπει η σκέψη μας να μην εγκλωβίζεται στα κοινωνικά στεγανά.

Πώς χτίζουμε – δομούμε  τα συναισθήματα μας την έννοια  του, την έκφρασή του με βάση την θεωρία του κοινωνικού συντονισμού.  

Η πλειονότητα των συναισθημάτων μας που βιώνουμε στην καθημερινότητα μας έχουν κοινωνικές καταβολές. Το συναίσθημα έχει κοινωνική φύση παρόλο που το βιώνουμε εσωτερικά . Το συναίσθημα μας φέρνει κοντά με τον άλλο. Τα συναισθήματα εξαρτώνται από τη φυσική ή νοερή ύπαρξη του άλλου. Πχ η συμπόνια η συμπάθεια η μητρική αγάπη προϋποθέτουν την ύπαρξη του άλλου.

 Όταν εκφράζεις τον θυμό σου την αγανάκτησή σου τότε οι άλλοι μπαίνουν στην διαδικασία συνήθως να διορθωθούν και αυτό βοηθάει να συνεχίζονται να να ισορροπούνται οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.

Ο φόβος της απόρριψης βοηθάει ένα άτομο να προσπαθήσει περισσότερο σε μία σχέση αν και μπορεί να σε αγχώνει από την άλλη πλευρά.

Όταν βιώνουμε ένα συναίσθημα θέλουμε να το κοινωνήσουμε να το μοιραστούμε με κάποιον δεν θέλουμε να το κρατήσουμε μέσα μας. Αυτό το μοίρασμα δημιουργεί ένα δέσιμο με τους άλλους. Το μοίρασμα είτε γίνεται συλλογικά όπως οι οπαδοί μιας ομάδας, είτε γίνεται προσωπικά όταν ζητάμε την στήριξη από φίλους και συγγενείς. Από την άλλη υπάρχουν συναισθήματα που πολιτισμικά μας ζητείτε να μην τα εκδηλώνουμε να τα κρύβουμε. Πχ είναι επιτρεπτό στη γυναίκα να εκφράζει δημοσίως και με ευκολία το συναίσθημά της όχι όμως και στον άνδρα. Επίσης ο θυμός δεν είναι επιτρεπτός να εκφράζεται σε κάποιες δημόσιες καταστάσεις καθώς επίσης και η μοναξιά, ο φόβος δεν είναι πάντα επιτρεπτό να εκφράζεται κάτω από συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις παρόλο που είναι πολύ λογικό να υπάρχουν.

Η φύση του συναισθήματος είναι κοινωνική έχει σχέση με την συνύπαρξη των ανθρώπων.

Πώς δομείται ένα συναίσθημα κοινωνικά :

Υπάρχουν φορές που η εκδήλωση κάποιων συγκεκριμένων συναισθημάτων επιβάλλεται από το κοινωνικό πλαίσιο παρόλο που το ίδιο το άτομο δεν βιώνει αυτό το συναίσθημα. (υποκρισία, ανάγκη έκφρασης συγκεκριμένου συναισθήματος κοινωνική επιταγή ).

Το συναίσθημα είναι πραγματικό αυθεντικό έντονο,  αλλά το ερέθισμα είναι κοινωνικά κατασκευασμένο και ο τρόπος εκδήλωσής του.

Οι προσβλητικές χειρονομίες εκδήλωσης συναισθημάτων εξαρτώνται από το πολιτισμικό πλαίσιο κάθε χώρας δομούνται για να εκφράσουν εξωλεκτικά τα συναισθήματα. (Πολιτισμική σχετικότητα έκφρασης συναισθήματος).

Όταν βλέπουμε μια καρδιά αμέσως μας έρχεται στο μυαλό ότι μιλάμε για αγάπη, για το σύμβολο του έρωτα. Αλλά και μέσα από το λόγο όταν αναφερόμαστε στην καρδία «σου έδωσα την καρδιά μου» «μέσα από την καρδιά μου» μιλάμε για συναισθήματα αγάπης και έρωτα. Όμως ξέρουμε πολύ καλά ότι η καρδιά δεν προκαλεί το συναίσθημα είναι ένα όργανο.  Γιατί εμείς το χρησιμοποιούμε για το συναίσθημα απλά γιατί αυτό είναι λογοτεχνική κατασκευή κοινωνική και αποδεκτή από όλους μας.

 Οι ρίζες αυτής της άποψης βρίσκεται στους φιλόσοφους  της αρχαιότητας κυριώς του Αριστοτέλη  που  πίστευε, ότι η έδρα του συναισθήματος, της σκέψης και της λογικής είναι η καρδιά.  Επίσης οι Στωικοί φιλόσοφοι πίστευαν ότι η καρδιά είναι η έδρα της ψυχής. Η αιτία αυτής της άποψης μάλλον οφείλεται στο ότι όταν νιώθουμε έντονα συναισθήματα υπάρχουν ταχυπαλμίες, πόνοι στην καρδία κλπ.  Έτσι λοιπόν τα συναισθήματα τις περισσότερες φορές συμβολίζονται με την καρδιά. Έτσι οι φιλόσοφοι έφτιαξαν τη δομημένη γνώση την αναπαρήγαγαν από γενιά σε γενιά και χρονικά και έτσι φτιάξαμε το σύμβολο της καρδιάς που παραπέμπει στο συναίσθημα.

Κάθε πολιτισμός κάθε χώρα έχει δικούς του συμβολισμούς λέξεις που δίνουν συναισθήματα, όμως μπορεί να μην   υπάρχουν αντίστοιχες  λέξεις στο δυτικό κόσμο που να αποδίδουν τα συναίσθημα.

Αποσπάσματα από την παρουσίαση του κυρίου Ντιρογιάννη Νικόλαου (Ψυχολόγου, Msc Κοινωνικής Ψυχολογίας) «Ο Εαυτός και οι Άλλοι. Η κοινωνική δόμηση σχέσεων και συναισθημάτων»